ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο Μετα-Ιμπρεσιονισμός (Post-Impressionism) είναι ένας γενικός όρος για τις πολλές και διαφορετικές αντιδράσεις κατά του νατουραλισμού και των θεμάτων του φωτός και του χρώματος, στοιχεία που είχαν εμπνεύσει τους Ιμπρεσιονιστές. Κάνοντας την εμφάνισή του γύρω στο 1886, την περίοδο της όγδοης και τελευταίας έκθεσης των Ιμπρεσιονιστών, και φτάνοντας στην παρακμή του, μαζί με Φωβισμό, το 1905, το κίνημα αγκαλιάζει διάφορες τάσεις, συμπεριλαμβάνοντας και το Νεο-Ιμπρεσιονισμό του Seurat (Σερά) και το Συμβολισμό του Gauguin (Γκωγκέν). Ο όρος Μετα-Ιμπρεσιονισμός επινοήθηκε από τον Άγγλο κριτικό Roger Fry (Ρότζερ Φράι), το 1910, για μια έκθεση στο Λονδίνο, η οποία περιλάμβανε, επίσης, έργα των Manet (Μανέ), Cézanne (Σεζάν), van Gogh (Βαν Γκογκ) και πολλών άλλων.
ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΑΡΧΗ
O Μετα-Ιμπρεσιονισμός προέκυψε από τις στυλιστικές διαφωνίες και τις προσωπικές έχθρες μεταξύ των Ιμπρεσιονιστών, που τελικά οδήγησαν στην κατάρρευση του ρεύματος. Ωστόσο, ο ίδιος ο Μετα-Ιμπρεσιονισμός δεν ήταν ποτέ ένα ενιαίο κίνημα και ο όρος αγκαλιάζει μια σειρά από πολύ διαφορετικές ομάδες, που όλες προσπάθησαν να αντικαταστήσουν τον Ιμπρεσιονισμό στον ηγετικό ρόλο του πρωτοπόρου κινήματος, στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Στην πραγματικότητα, πολλές από τις πρωταγωνιστικές μορφές του είχαν αντιπαλότητες στη μέθοδο και την προσέγγιση: ο Gauguin και ο Seurat απεχθάνονταν τόσο ο ένας τον άλλο και είχαν, ο καθένας, τους χαμηλή εκτίμηση για το στυλ του άλλου· και, ενώ ο van Gogh σεβόταν το έργο του Degas (Ντεγκά) και του Rousseau (Ρουσώ), αμφέβαλε για τη δουλειά του Cézanne.
Ο καλλιτέχνης που, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο, σηματοδότησε την έναρξη της νέας τάσης, ήταν ο Georges Seurat. Ο Πουαντιγισμός (Pointillism) του (ή Divisionism ή Νεο-Ιμπρεσιονισμός, όπως ονομάζεται ποικιλοτρόπως) αναζήτησε μια νέα, επιστημονική προσέγγιση του χρώματος. Αλλά και άλλοι καλλιτέχνες, όπως ο Gauguin, ο van Gogh και ο Cézanne, αποδείχθηκαν σύντομα εξίσου σημαντικοί και όλοι διέφεραν σε μεγάλο βαθμό.
Το Παρίσι ήταν αναμφισβήτητα η πηγή του κινήματος και καλλιτέχνες από τη Βρετανία, την Αμερική, την Ολλανδία και αλλού, συνέρρεαν εκεί με την ελπίδα να απορροφήσουν τον πλούσιο πολιτισμό της πόλης και να προσχωρήσουν στην καλλιτεχνική ελίτ της. Ωστόσο, η έμφαση του Μετά-Ιμπρεσιονισμού σε πιο εκφραστικό και συμβολικό περιεχόμενο, σήμαινε ότι η ζωή της πόλης δεν αποτελούσε πια ελκυστικό θέμα για την τέχνη, όπως συνέβη με την προηγούμενη γενιά, και πολλοί ζωγράφοι ωρίμασαν αλλού. Ο Cézanne πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του στην Προβηγκία· ο van Gogh είχε μια ζωή σαν πλανόδιος, περνώντας από τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ολλανδία· και, σε ό,τι αφορά τη, μακράν, πιο διάσημη αποκήρυξη του Παρισιού, ο Gauguin εγκαταστάθηκε στην Ταϊτή.
ΙΔΕΕΣ & ΎΦΟΣ
Παρά τις μυριάδες προσεγγίσεις και ιδεολογίες που συνδέονται με τους Μετα-Ιμπρεσιονιστές, ήταν ενωμένοι εξαιτίας της επιθυμίας τους να ανατρέψουν την επιπολαιότητα του Ιμπρεσιονισμού. Θεώρησαν ότι οι Ιμπρεσιονιστές είχαν επιτρέψει στις ανησυχίες, που σχετίζονταν με την τεχνική και τις επιπτώσεις του φυσικού φωτός, να επισκιάσουν τη σημασία του θέματος. Αλλά οι παρορμήσεις τους, τους οδήγησαν στη λύση αυτού του προβλήματος με διάφορους τρόπους. Κάποιοι, όπως ο Cézanne, αναζήτησαν μεγαλύτερη εικαστική δομή και έδωσαν μεγάλη έμφαση στο ιδιαίτερο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου τοπίου ή μιας νεκρής φύσης. Άλλοι, όπως ο Gauguin, αναζήτησαν μια βαθύτερη σύμπλεξη με το εκφραστικό και συμβολικό περιεχόμενο: δημιούργησαν έργα ζωγραφικής "de tete" (από το κεφάλι), δηλαδή από τη μνήμη ή τη φαντασία, και εξέφρασαν μια ισχυρή σύνδεση με το αντικείμενο που ενέπνευσε το έργο, είτε προερχόταν από τη θρησκεία, τη λογοτεχνία ή τη μυθολογία. Αυτοί οι καλλιτέχνες - Symbolists (Συμβολιστές) ή Synthetists (Συνθετιστές) - έδωσαν, επίσης, μεγαλύτερη έμφαση στην αρμονική σχεδίαση της επιφάνειας: ο Gauguin ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που αναφέρθηκε στο έργο του ως "αφηρημένο".
Το φθινόπωρο του 1888, ο van Gogh και ο Gauguin μοιράζονται ένα μικρό διαμέρισμα και ατελιέ (γνωστό ως Το Κίτρινο Σπίτι - The Yellow House) στην Αρλ, στη νότια Γαλλία, γεγονός που στην πορεία σφυρηλάτησε μια άκαμπτη, αλλά αμοιβαία ευεργετική σχέση. Πειραματίστηκαν με τις νέες προσεγγίσεις της ζωγραφικής, απορρίπτοντας τις ακαδημαϊκές για ρεαλιστική απεικόνιση και τέλειο φινίρισμα, καθώς, επίσης, και με τις εμμονές των Ιμπρεσιονιστών σχετικά με το φως και το χρώμα. Δούλεψαν τα έργα τους εφαρμόζοντας πυκνά την μπογιά, σε κορεσμένες αποχρώσεις, για να δημιουργήσουν πλούσια μοτίβα στις επιφάνειες.
Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους Μετα-Ιμπρεσιονιστές έδωσαν μεγάλη προσοχή στο συμβολικό και εκφραστικό περιεχόμενο, μερικοί, όπως ο Paul Signac (Πωλ Σινιάκ) και ο Georges Seurat, επέκτειναν το ενδιαφέρον των Ιμπρεσιονιστών για τη θεωρία του χρώματος. Γνωστοί ως Πουαντιγιστές και Νεο-Ιμπρεσιονιστές, εφάρμοσαν το χρώμα σε πυκνές περιοχές από μικροσκοπικές κουκκίδες, προκειμένου να μιμηθούν τη ζωντανή και δονούμενη εμφάνιση του φυσικού φωτός.
Πολλοί από τους Μετα-Ιμπρεσιονιστές παρασύρθηκαν στον πρωτογονισμό, στην αναζήτησή τους για πιο ζωντανές μορφές και συμβολικό περιεχόμενο. Μεταξύ αυτών, ο Henri Rousseau (Ανρί Ρουσώ) ξεχώρισε ως πρωτοπόρος: εντελώς αυτοδίδακτος, τα ιδιαίτερα ευφάνταστα τοπία του και οι σκηνές ζούγκλας, όπως τα έργα του The Sleeping Gypsy (Η Κοιμωμένη Τσιγγάνα - 1897), και The Dream ( Το όνειρο - 1910), αποδείχθηκαν πολύ ισχυρά και με μεγάλη επιρροή, εμπνέοντας τους Φωβιστές (Fauves), τους Κυβιστές (Cubists) και τους Σουρεαλιστές (Surrealists). Οι πίνακες του Rousseau ήταν σύγχρονοι, όχι τόσο λόγω του θέματός τους, όσο λόγω της προσέγγισης της αφηρημένης μορφή και του σχεδιαστικού μοτίβου, καθώς και εξαιτίας του γεγονότος, ότι ζωγράφιζε, σχεδόν εξ ολοκλήρου, από τη φαντασία.
ΕΞΕΛΙΞΗ
Ένας από τους πιο σημαντικούς Μετα-Ιμπρεσιονιστές - και αναμφισβήτητα αυτός που γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ του Ιμπρεσιονισμού και των διάφορων ρευμάτων στις αρχές του εικοστού αιώνα - ήταν ο Paul Cézanne. Ο Matisse (Ματίς) και ο Picasso (Πικάσο) αναφέρονταν σε αυτόν ως "ο πατέρας όλων μας." Το όψιμο έργο του χαρακτηρίζεται από αφηρημένες ασκήσεις στη διάρθρωση του χώρου και του όγκου μέσω του χρώματος. Αντί να περιγράψει τη συνολική εντύπωση μιας σκηνής, ο Cézanne προσπάθησε να χτίσει τη βαθύτερη δομή της, συχνά, με τρόπους που δείχνουν ότι το τοπίο είναι δομημένο από τις απλούστερες γεωμετρικές συνιστώσες του. Όπως ο ίδιος έγραψε μια φορά σε επιστολή του προς τον Συμβολιστή ζωγράφο Emile Bernard (Εμίλ Μπερνάρ), "Μεταχειριστείτε τη φύση με τους όρους του κυλίνδρου, της σφαίρας, του κώνου, όλα σε προοπτική."
Ο όρος Μετα-Ιμπρεσιονισμός επινοήθηκε μόλις το 1910, όταν ο Άγγλος καλλιτέχνης και κριτικός Roger Fry οργάνωσε μια έκθεση για την γκαλερί Grafton του Λονδίνου, με τίτλο "Ο Manet και οι Μετα-Ιμπρεσιονιστές." Η έκθεση αυτή κυριαρχήθηκε από έργα του van Gogh, του Cézanne και, ιδιαίτερα, του Gauguin, ενώ περιλάμβανε και έργα των Φωβιστών. Η παρουσία του Μanet ήταν μικρότερη· aν και σήμερα συνδέεται, γενικά, με τους Ιμπρεσιονιστές, ο Fry αισθάνθηκε ότι ήδη είχε απορρίψει το νατουραλισμό αυτής της ομάδας. Ο Fry αναγνώρισε στον κατάλογο ότι ο όρος Μετα-Ιμπρεσιονισμός αγκάλιαζε πολλά στυλ - σε κάποιο στάδιο, μάλιστα, είχε σκεφτεί να αναφέρεται στην ομάδα ως Εξπρεσιονιστές (Εxpressionists) - και η έλλειψη ακρίβειάς του καταδείκνυε την ανομοιότητα στο ύφος και τα ενδιαφέροντα των καλλιτεχνών.
ΦΡΑΣΕΙΣ
"Κλείνω τα μάτια μου για να δω."
- Paul Gauguin
"Ονειρεύομαι ένα πίνακα και μετά ζωγραφίζω το όνειρό μου."
- Vincent van Gogh
