αρχική σελίδα

Η αρχική εκπαίδευση

Μετά την αποφοίτησή του από το λύκειο σε ηλικία 16 ετών, το 1945 ο Warhol φοίτησε στο Carnegie Institute of Technology, που τώρα λέγεται Carnegie Mellon University, όπου έλαβε επίσημη εκπαίδευση στο εικονογραφικό σχέδιο. Λίγο μετά την αποφοίτησή του, το 1949, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου δούλεψε ως εμπορικός εικονογράφος. Η πρώτη του δουλειά ήταν για το περιοδικό "Glamour" για ένα άρθρο με τίτλο "Η Επιτυχία είναι μια Δουλειά στη Νέα Υόρκη" (Success is a Job in New York). Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 ο Warhol συνέχισε την επιτυχημένη καριέρα του στην εμπορική εικονογράφηση, δουλεύοντας για πολλά και γνωστά περιοδικά όπως το "Vogue", το "Harper's Bazaar" και το "The New Yorker". Επίσης παρήγαγε διαφημίσεις και εκθέσεις βιτρινών για τοπικούς εμπόρους λιανικής. Η δουλειά του με την εταιρία I. Miller & Sons (Ι. Μίλερ & Υιοί), για την οποία οι ιδιότυπες διαφημίσεις του με κουκκίδες έλαβαν ιδιαίτερη προσοχή, του απέδωσε αρκετή τοπική φήμη, κερδίζοντας αρκετά βραβεία από το Art Director's Club (Λέσχη Διευθυντών Τέχνης) και το American Institute of Graphic Arts (Αμερικανικό Ινστιτούτο Γραφικών Τεχνών).

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο Andy κόντυνε το επώνυμό του από Warhola σε Warhol, και αποφάσισε να ξεκινήσει μόνος του ως σοβαρός καλλιτέχνης. Η εμπειρία και η γνώση του στην εμπορική τέχνη, συνδυασμένες με την ανάδυσή του στην Αμερικανική λαϊκή κουλτούρα, επηρέασαν την πιο αξιοσημείωτη δουλειά του. Το 1952 εξέθεσε Δεκαπέντε Σκίτσα Βασισμένα στα Γραπτά του Τρούμαν Καπότε (Fifteen Drawings Based on the Writings of Truman Capote), στην πρώτη του ατομική έκθεση στη Γκαλερί Hugo στη Νέα Υόρκη. Παρουσιάζοντας εκθέσεις σε διάφορα μέρη στην πόλη της Νέας Υόρκης, είχε την πιο σημαντική του έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), όπου συμμετείχε στην πρώτη του ομαδική έκθεση το 1956. Ο Warhol πρόσεξε νέους αναδυόμενους καλλιτέχνες, θαυμάζοντας ιδιαίτερα τη δουλειά του Robert Rauschenberg (Ρόμπερτ Ράουσενμπερκ) και του Jasper Johns (Τζάσπερ Τζονς), που τον ενέπνευσαν να επεκτείνει τους δικούς του καλλιτεχνικούς πειραματισμούς.

Το 1960 ο Warhol ξεκίνησε να χρησιμοποιεί διαφημίσεις και τμήματα από κόμικς στους πίνακές του. Αυτά τα έργα, παραδείγματα πρώιμης Ποπ Αρτ, χαρακτηρίζονταν από πιο εκφραστικά και ζωγραφικά στυλ, που περιελάμβαναν καθαρά αναγνωρίσιμες πινελιές, και ήταν ελαφρώς εμπνευσμένα από τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό. Ωστόσο, μεταγενέστερα έργα, όπως τα Brillo Boxes (Κουτιά Μπρίλο - 1964), θα σημείωναν μια απευθείας επανάσταση ενάντια στον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό, αφαιρώντας σχεδόν τελείως κάθε απόδειξη παρουσίας του χεριού του καλλιτέχνη.

Η ώριμη περίοδος

Ο Andy Warhol δούλεψε με πολλά μέσα ως ζωγράφος, χαράκτης, εικονογράφος, δημιουργός ταινιών και συγγραφέας. Το Σεπτέμβριο του 1960, αφού είχε μετακομίσει σε ένα σπίτι στην πόλη, στον αριθμό 1342 της Λεωφόρου Lexington (Λέξινγκτον), στην Upper East Side (Άπερ Ηστ Σάιντ) του Μανχάταν, ξεκίνησε η πιο γόνιμη περίοδός του. Από εκεί που δεν είχε χώρο για στούντιο στο προηγούμενο διαμέρισμά του, όπου ζούσε με τη μητέρα του, τώρα είχε άπλετο χώρο για να εργαστεί. Το 1962 πρόσφερε στο Υπουργείο Κτηματομεσιτικών 150 δολάρια το μήνα, για να νοικιάζει ένα κοντινό απαρχαιωμένο κτίριο πυροσβεστικής στην Ανατολική 87η Οδό. Του δόθηκε η άδεια, και χρησιμοποίησε το χώρο αυτό σε συνδυασμό με το χώρο του στη Λεωφόρο Lexington μέχρι το 1964.

Συνεχίζοντας στο μοτίβο των διαφημίσεων και των τμημάτων από κόμικς, οι πίνακές του κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 1960 ήταν βασισμένοι, κυρίως, σε εικονογραφημένες εικόνες από έντυπα μέσα και γραφικό σχέδιο. Για να δημιουργήσει τους μεγάλης κλίμακας παραστατικούς πίνακές του, ο Warhol χρησιμοποίησε έναν αδιαφανή προβολέα για να μεγεθύνει τις εικόνες, σε έναν μεγάλο καμβά στον τοίχο. Στη συνέχεια, δουλεύοντας με ελεύθερο χέρι, θα ιχνηλατούσε την εικόνα με μπογιά απευθείας πάνω στον καμβά, χωρίς ίχνος μολυβιού από κάτω. Ως αποτέλεσμα αυτού, τα έργα του Warhol από τις αρχές του 1961 είναι, γενικά, πιο ζωγραφικά.

Προς το τέλος του 1961, ο Warhol άρχισε τους πίνακες με τις Κονσέρβες της Σούπας Κάμπελ (Campbell's Soup Can). Η σειρά χρησιμοποίησε πολλές διαφορετικές τεχνικές, αλλά οι περισσότεροι πίνακες δημιουργήθηκαν με την προβολή πηγαίων εικόνων σε καμβά, ιχνηλατώντας τις με μολύβι και στη συνέχεια εφαρμόζοντας χρώμα. Με τον τρόπο αυτό, ο Warhol αφαίρεσε τα περισσότερα σημάδια από το χέρι του καλλιτέχνη.

Το 1962 ο Warhol άρχισε να εξερευνά τη μεταξοτυπία. Αυτή η διαδικασία με διάτρητο φύλλο γραμμάτων ή σχημάτων προς αποτύπωση (stencil), περιελάμβανε τη μεταφορά μιας εικόνας σε μια πορώδη οθόνη, και στη συνέχεια την εφαρμογή μπογιάς ή μελανιού με μια λαστιχένια λεπίδα. Αυτό σηματοδότησε ακόμα ένα μέσο ζωγραφικής, ενώ αφαιρούσε τα ίχνη του χεριού του· όπως η διαδικασία, που χρησιμοποίησε στη δημιουργία των εικόνων με τις κονσέρβες Κάμπελ, και αυτή η τεχνική, τον κατέστησε ικανό να επαναλαμβάνει το μοτίβο πολλές φορές πάνω στην ίδια εικόνα, παράγοντας μια σειριακή εικόνα, που υποδήλωνε μαζική παραγωγή. Συχνά, πρώτα θα έθετε μια στρώση χρωμάτων, που θα συμπλήρωνε την εικόνα με το διάτρητο φύλλο μετά την εφαρμογή της.

Οι πρώτοι του πίνακες με διάτρητο φύλλο ήταν βασισμένοι στην μπροστινή και την πίσω πλευρά χαρτονομισμάτων του δολαρίου, και συνέχισε με τη δημιουργία πολλών σειρών διάφορων καταναλωτικών προϊόντων και εμπορικών αντικειμένων, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο αυτή. Απεικόνισε ετικέτες αποστολής και χειρισμού, μπουκάλια της Coca-Cola, ετικέτες από κουτιά του καφέ, ετικέτες από κουτιά σαπουνιού Brillo, εξώφυλλα από σπιρτόκουτα και αυτοκίνητα. Από το φθινόπωρο του 1962 άρχισε επίσης να παράγει έργα με φωτογραφικές μεταξοτυπίες, όπου μετέφερε φωτογραφικές εικόνες σε πορώδεις οθόνες. Το πρώτο του έργο ήταν το Baseball (1962) και αυτά που ακολούθησαν, συχνά, είχαν τετριμμένες ή σοκαριστικές εικόνες, προερχόμενες από φωτογραφίες σκανδαλοθηρικών εφημερίδων, με αυτοκινητιστικά ατυχήματα και εξεγέρσεις πολιτικών δικαιωμάτων, χρήματα και καταναλωτικά οικιακά προϊόντα.

Το 1964 ο Warhol μετακόμισε στον αριθμό 231 της Ανατολικής 74ης Οδού, αποκαλώντας το νέο του χώρο "Το Εργοστάσιο" (The Factory). Έχοντας επιτύχει μέτρια επιτυχία ως καλλιτέχνης μέχρι αυτό το σημείο, μπόρεσε να προσλάβει αρκετούς βοηθούς για να τον βοηθούν στην εκτέλεση των έργων του. Αυτό σηματοδότησε ένα σημείο καμπής στην καριέρα του. Τώρα, με την αρωγή των βοηθών του, μπορούσε να αφαιρέσει πιο αποφασιστικά το χέρι του από τον καμβά και να δημιουργήσει επαναλαμβανόμενες, μαζικής παραγωγής εικόνες, που θα φαίνονταν χωρίς νόημα και θα προκαλούσαν το ερώτημα "Τί είναι αυτό που κάνει την τέχνη, τέχνη; " (What makes art, art?). Αυτή ήταν μια ιδέα που εισήγαγε πρώτος ο Marcel Duchamp (Μαρσέλ Ντυσάν), τον οποίο ο Warhol θαύμαζε.

Ο Warhol γοητευόταν απ' το Hollywood όλη του τη ζωή και αυτό αποδεικνύεται από τα εικονογραφικά του πορτρέτα διασημοτήτων, όπως η Marylin Monroe και η Elizabeth Taylor. Επέκτεινε επίσης το μέσο του σε εγκαταστάσεις (installations), πιο ιδιαίτερα στη Γκαλερί Stable στη Νέα Υόρκη το 1964, αντιγράφοντας κουτιά Μπρίλο στο πραγματικό τους μέγεθος και, στη συνέχεια, δημιουργώντας μεταξοτυπίες με τα σχέδια των ετικετών τους, σε κύβους από κόντρα πλακέ.

Θέλοντας να συνεχίσει την εξερεύνησή του σε διαφορετικά μέσα, ο Warhol ξεκίνησε να πειραματίζεται με ταινίες, το 1963. Δύο χρόνια αργότερα, μετά από ένα ταξίδι στο Παρίσι για μια έκθεση της δουλειάς του, ανακοίνωσε ότι θα αποσυρόταν από τη ζωγραφική, για να επικεντρωθεί αποκλειστικά στη δημιουργία ταινιών. Αν και ποτέ δεν ακολούθησε πλήρως την πρόθεσή του αυτή, παρήγαγε πολλές ταινίες, στις περισσότερες από τις οποίες πρωταγωνιστούσαν αυτοί που τους αποκαλούσε Warholstars (αστέρες Γουόρχολ), μια εκκεντρική και εκλεκτική ομάδα φίλων, που σύχναζαν στο "Εργοστάσιο" και ήταν γνωστοί για το αντισυμβατικό τους στυλ.

Δημιούργησε περίπου 600 ταινίες ανάμεσα στο 1963 και το 1976, με διάρκεια από λίγα λεπτά έως 24 ώρες. Ανέπτυξε επίσης ένα έργο που λεγόταν Το Αναπόφευκτο Εκρηκτικό Πλαστικό (The Exploding Plastic Inevitable ή EPI) το 1967. Το ΕΡΙ ήταν μια παραγωγή πολυμέσων, που συνδύαζε το ροκ συγκρότημα "The Velvet Underground" με προβολές ταινίας, φωτός και χορού, αποκορυφώνοντας μια αισθητική εμπειρία περφόρμανς (performance art). Ο Warhol υπήρξε, επίσης, εκδότης καλλιτεχνικών βιβλίων από τη δεκαετία του 1950, αλλά το πρώτο του βιβλίο μαζικής παραγωγής "Το Ευρετήριο του Andy Warhol" (Andy Warhol's index) εκδόθηκε το 1967. Αργότερα, εξέδωσε πολλά άλλα βιβλία και δημιούργησε το περιοδικό "Συνέντευξη" (Interview Magazine) μαζί με τον φίλο του τον Gerard Malanga (Τζεράρντ Μαλάνγκα), το 1969. Το περιοδικό είναι αφιερωμένο στις διασημότητες και είναι ακόμα σε παραγωγή μέχρι σήμερα.

Μετά από μια απόπειρα κατά της ζωής του το 1968, από τη γνωστή του και ριζοσπαστική φεμινίστρια Valerie Solanas (Βάλερι Σολάνας), αποφάσισε να απομακρυνθεί από την αντισυμβατική παρέα του. Αυτό σηματοδότησε και το τέλος της εποχής του "Εργοστασίου" της δεκαετίας του 1960. Ο Warhol στη συνέχεια αναζήτησε συντροφιά στην υψηλή κοινωνία της Νέας Υόρκης και, κατά το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1970, η δουλειά του αποτελούνταν από πορτρέτα με ανάθεση, που προέκυπταν από εκτυπωμένες φωτογραφίες Polaroid. Η πιο αξιοσημείωτη εξαίρεση σε αυτά είναι η διάσημη σειρά του Μάο, η οποία δημιουργήθηκε ως σχόλιο για την επίσκεψη του Προέδρου Richard Nixon (Ρίτσαρντ Νίξον) στην Κίνα. Στερούμενα λάμψης και εμπορικού ενδιαφέροντος, συγκρινόμενα με τα πρώιμα πορτρέτα του, οι κριτικοί είδαν τον Warhol να εκπορνεύει το καλλιτεχνικό του ταλέντο και θεώρησαν αυτή τη μεταγενέστερη περίοδο, ως παρακμή. Ωστόσο, ο Warhol είδε την οικονομική επιτυχία ως σημαντικό σκοπό. Είχε κάνει την αλλαγή από εμπορικός καλλιτέχνης σε επιχειρηματικός (business artist).

Τα τελευταία χρόνια

Ειρωνικώς, στα τέλη των δεκαετιών του 1970 και του 1980, ο Warhol επέστρεψε στη ζωγραφική και παρήγαγε έργα, τα οποία συχνά ήταν στο χείλος του αφηρημένου. Η σειρά του Ζωγραφική Οξείδωσης (Oxidation Painting), που δημιουργήθηκε ουρώντας σε καμβά με χάλκινη μπογιά, αντηχούσε την αμεσότητα των Αφηρημένων Εξπρεσιονιστών και την ωμότητα των "πινάκων σταξίματος" του Jackson Pollock (Τζάκσον Πόλοκ). Στη δεκαετία του 1980 ο Warhol είχε κερδίσει και πάλι αρκετή από την κριτική του φήμη, εν μέρει λόγω της συνεργασίας του με τον Jean-Michel Basquiat (Ζαν-Μισέλ Μπασκιά) και τον Francesco Clemente (Φραντσέσκο Κλεμέντε), δύο πολύ νεότερους και πιο αιχμηρούς καλλιτέχνες. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Warhol στράφηκε σε θρησκευτικά θέματα· η εκδοχή του από το "Μυστικό Δείπνο" του Leonardo da Vinci, είναι ιδιαίτερα αναγνωρισμένη. Σε αυτά τα έργα, ο Warhol συγχώνευσε το ιερό και το ασεβές, αντιπαραθέτοντας μεγεθυμένα λογότυπα από διάφορες μάρκες, έναντι εικόνων του Χριστού και των Αποστόλων.

Μετά από μετεγχειρητικές επιπλοκές από μία επέμβαση ρουτίνας στη χολή, ο Warhol πέθανε στις 22 Φεβρουαρίου του 1987. Θάφτηκε στη γενέτειρά του στο Πίτσμπουργκ. Η κηδεία του έγινε στον Καθεδρικό του Αγίου Πατρικίου στη Νέα Υόρκη, και την παρακολούθησαν πάνω από 2000 άτομα.