αρχική σελίδα

Η αρχική εκπαίδευση

Ήταν στη Βαρκελώνη, που ωρίμασε για πρώτη φορά ως ζωγράφος. Σύχναζε στο Els Quatre Gats, ένα καφέ ιδιαίτερα δημοφιλές με τύπους μποέμ, αναρχικούς και μοντερνιστές, όπου γνώρισε τα κινήματα της Αρ Νουβό (Art Nouveau) και του Συμβολισμού (Symbolism), καθώς επίσης και καλλιτέχνες όπως οι Edvard Munch και ο Henri Toulouse-Lautrec. Εκεί συνάντησε και τον Jaime Sabartes, ο οποίος επρόκειτο να γίνει ο απόλυτα αφοσιωμένος γραμματέας του τα επόμενα χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο μυήθηκε στην καλλιτεχνική πρωτοπορία, όπου δινόταν η δυνατότητα στους νέους καλλιτέχνες της εποχής να εκφραστούν.

Από το 1900 έως και το 1904, ο Picasso έκανε συχνά ταξίδια, μοιράζοντας το χρόνο ανάμεσα σε Μαδρίτη και Ισπανία, ενώ για μικρά διαστήματα έμενε και στη Βαρκελώνη. Αν και ξεκίνησε να ασχολείται και με τη γλυπτική εκείνη την περίοδο, οι κριτικοί χαρακτηρίζουν εκείνο το χρονικό διάστημα ως τη Μπλε ή Γαλάζια περίοδο (Blue Period) στη ζωγραφική του, κυρίως λόγω των γκρι και γαλάζιων χρωμάτων που κυριαρχούσαν στους πίνακες. Επίσης, η διάθεση που επικρατεί στα έργα είναι έντονα μελαγχολική. Την αρχή αυτής της συναισθηματικής φόρτισης μπορεί κανείς να την αποδώσει στην λύπη του καλλιτέχνη για την αυτοκτονία του Carlos Casegemas (Κάρλος Κασαχέμας), ενός φίλου που είχε γνωρίσει στην Βαρκελώνη, αν και στα περισσότερα έργα της Μπλε Περιόδου τα θέματα είχαν να κάνουν με επαίτες και πόρνες που συναντούσε στους δρόμους της πόλης. Ο πίνακας με τον τίτλο The Old Guitarist (Ο Γέρος Κιθαρίστας, 1903) αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα τόσο του θέματος όσο και του ύφους αυτής της περιόδου.

Από το 1904, η χρωματική παλέτα του Picasso αρχίζει να γίνεται πιο φωτεινή και για περίπου έναν χρόνο, ίσως και περισσότερο, ζωγραφίζει σε ένα ύφος, το οποίο μένει γνωστό ως η Ροζ Περίοδος (Rose Period). Το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται σε ακροβάτες και φιγούρες από τον κόσμο του τσίρκου, στρέφοντας την παλέτα του σε διάφορες πιο τονωτικές αποχρώσεις του κόκκινου και του ροζ. Γύρω στο 1906, αμέσως μετά τη γνωριμία του με τον Georges Braque (Ζωρζ Μπρακ), η παλέτα του σκοτείνιασε, οι μορφές έγιναν πιο βαριές και πιο στερεές σε άποψη και άρχισε να βρίσκει το δρόμο του προς τον Κυβισμό.

Η ώριμη περίοδος

Παλαιότερα οι κριτικοί χρονολογούσαν ως αρχές του Κυβισμού το πρώιμο αριστούργημά του Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν (1907). Παρόλο που το έργο εκείνο θεωρείται πλέον μεταβατικό (καθώς απουσιάζουν οι ριζικές στρεβλώσεις των μετέπειτα πειραματισμών του), ήταν οπωσδήποτε ένα έργο κρίσιμο στην εξέλιξή του, διότι είχε έντονες επιρροές από την Αφρικάνικη γλυπτική και την αρχαία Ιβηρική Τέχνη. Λέγεται ότι το συγκεκριμένο έργο ενέπνευσε τον Braque στο να ζωγραφίσει τη δική του πρώτη σειρά από κυβιστικούς πίνακες και, στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, οι δυο τους θα έθεταν τα θεμέλια μιας από τις πιο αξιοσημείωτες συνεργασίες της μοντέρνας ζωγραφικής, κάποιες φορές πρόθυμα μαθαίνοντας ο ένας από τον άλλον, άλλες φορές προσπαθώντας να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον, στον ανταγωνιστικό και με γρήγορο ρυθμό αγώνα τους να καινοτομήσουν. Επισκέπτονταν ο ένας τον άλλον καθημερινά κατά τη διαμόρφωση αυτής της ριζοσπαστικής τεχνικής και ο Picasso περιέγραψε τον εαυτό του και τον Braque ως "δύο ορειβάτες δεμένους με το ίδιο σχοινί". Σύμφωνα με το κοινό τους όραμα, οι διαφορετικές οπτικές γωνίες ενός αντικειμένου απεικονίζονται ταυτοχρόνως, με το να κατακερματίζονται και να ξαναμπαίνουν πάλι σε διάταξη, σε διασπασμένες συνθέσεις. Η μορφή και ο χώρος έγιναν τα πιο σημαντικά στοιχεία, κι έτσι και οι δύο καλλιτέχνες περιόρισαν τις παλέτες τους σε γήινους τόνους, σε αυστηρή αντίθεση με τα φωτεινά χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι Φωβιστές που προηγήθηκαν.

O Picasso δεν αποδέχτηκε τον όρο "Κυβισμός", ειδικά όταν οι κριτικοί άρχισαν να διαφοροποιούνται μεταξύ των δύο βασικών προσεγγίσεων που είχε υιοθετήσει - την Αναλυτική και τη Συνθετική. Έβλεπε τη δουλειά του σαν μια συνέχεια. Είναι, όμως, πέραν κάθε αμφιβολίας, ότι εκεί γύρω στο 1912 συνέβη κάποια αλλαγή στη ζωή του. Άρχισε να τον ενδιαφέρει λιγότερο το να αναπαριστά τη θέση των αντικειμένων στο χώρο, από το να χρησιμοποιεί σχήματα και μοτίβα ως σύμβολα, τα οποία παιχνιδιάρικα υποδηλώνουν την παρουσία τους. Ανέπτυξε την τεχνική του κολάζ και από τον Braque έμαθε την τεχνική papiers collés, στην οποία χρησιμοποιούσε κομμένα κομμάτια από χαρτί μαζί με τεμαχισμένα κομμάτια από υφιστάμενα υλικά. Αυτή η φάση έμεινε γνωστή ως η "Συνθετική" φάση του Κυβισμού, λόγω της εξάρτησής της από διάφορους υπαινιγμούς για να περιγράψει τα αντικείμενα. Αυτός ο τρόπος ζωγραφικής άνοιξε το δρόμο σε νέες δυνατότητες για πιο διακοσμητικές και ανάλαφρες συνθέσεις, και η ευελιξία του ενθάρρυνε τον Picasso στο να τον χρησιμοποιεί μέχρι και τη δεκαετία του '20.

Αλλά το νεοαποκτηθέν ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για το μπαλέτο, άνοιξε, επίσης, νέους ορίζοντες στην τέχνη του γύρω στο 1916. Αυτό το ενδιαφέρον εν μέρει, πυροδοτήθηκε από τη γνωριμία του με τον ποιητή, καλλιτέχνη και κινηματογραφιστή Jean Cocteau (Ζαν Κοκτώ). Μέσω εκείνου γνώρισε τον Sergei Diaghilev (Σεργκέι Ντιαγκίλεφ) και άρχισε να σχεδιάζει κουστούμια και σκηνικά για τα Ρωσικά Μπαλέτα.

Για κάποια χρόνια ο Picasso, κατά διαστήματα, έπαιζε με την κλασική εικόνα και στις αρχές της δεκαετίας του '20 άρχισε να ασχολείται αποκλειστικά με αυτήν. Οι φιγούρες στους πίνακές του άρχισαν να γίνονται πιο βαριά και να αποκτούν περισσότερο όγκο και, συχνά, τα φανταζόταν σε φόντo της Χρυσής Μεσογειακής Εποχής. Έχουν συνδεθεί άμεσα με τις ευρύτερες συντηρητικές πολιτιστικές τάσεις, γνωστές υπό τον τίτλο "rappel a l' ordre" (επιστροφή στην τάξη) της δεκαετίας του '20.

Η εμπλοκή του με το Σουρεαλισμό στα μέσα της δεκαετίας του '20 προκάλεσε ξανά μια αλλαγή κατεύθυνσης στην τέχνη του. Άρχισε να γίνεται πιο εκφραστική και συχνά βίαιη ή ερωτική. Η φάση αυτή στη ζωγραφική του σχετίζεται, επίσης, και με την περίοδο της προσωπικής του ζωής, όταν άρχισε να διαλύεται ο γάμος του με τη χορεύτρια Olga Koklova και ξεκινούσε μία άλλη σχέση με την Marie-Therese Walter. Πράγματι, οι κριτικοί έχουν συχνά διαπιστώσει ότι οι αλλαγές στο ύφος της ζωγραφικής του Picasso συνήθως συμβαδίζουν με αλλαγές στις ερωτικές του σχέσεις· το ενδιαφέρον του για το χορό διήρκεσε για όσα χρόνια συμβίωσε με την Koklova και, αργότερα, το διάστημα που είχε σχέση με τη Jacqueline Roque, είναι άμεσα συνδεδεμένο με την όψιμη φάση της ζωγραφικής του, στην οποία τον απασχολεί η κληρονομιά που θα αφήσει, σε σχέση με τους Παλιούς Δασκάλους. Ο Picasso ζωγράφιζε συχνά τις γυναίκες που ερωτευόταν και αυτό είχε ως αποτέλεσμα η πολυτάραχη ζωή του να έχει σε μεγάλο βαθμό αποτυπωθεί στον καμβά. Είναι γνωστό ότι είχε πολλές ερωμένες στη ζωή του, οι πιο διάσημες από τις οποίες ήταν η Eva Gouel, η Dora Maar και η Francoise Gilot. Παντρεύτηκε δύο φορές και έκανε τέσσερα παιδιά, τον Claude, την Paloma, τη Maia και τον Paolo.

Στα τέλη της δεκαετίας του '20 ξεκίνησε συνεργασία με τον γλύπτη Julio Gonzalez (Χούλιο Γκονζάλες). Αυτή ήταν η πιο σημαντική δημιουργική συνεργασία, από τότε που δούλευε με τον Braque, και κορυφώθηκε με τη δημιουργία μεταλλικών συγκολλημένων γλυπτών, τα οποία είχαν μεγάλη επιρροή στη συνέχεια.

Καθώς η δεκαετία του '30 διένυε μια περίοδο φθοράς, οι πολιτικές αναταράξεις άρχισαν να προκαλούν σύννεφα στις ιδέες του Picasso και θα συνέχιζαν να τον απασχολούν για αρκετό ακόμα διάστημα. Η απέχθειά του για το βομβαρδισμό των κατοίκων της πόλης των Βάσκων Γκερνίκα, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφύλιου, τον ώθησε να δημιουργήσει τον πίνακα Γκερνίκα (Guernica), το 1937. Στην περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου έμενε στο Παρίσι και οι Γερμανικές αρχές τον άφησαν αρκετά ανενόχλητο, επιτρέποντάς του να συνεχίσει την τέχνη του. Παρ' όλ' αυτά, ο πόλεμος είχε τεράστια επίδραση στον Picasso, καθώς οι πίνακες που ζωγράφισε στο Παρίσι τελικά κατασχέθηκαν από τους Ναζί και κάποιοι από τους στενούς Εβραίους φίλους του σκοτώθηκαν. Ο Picasso έφτιαξε έργα για να τιμήσει τη μνήμη τους - γλυπτά χρησιμοποιώντας σκληρά, κρύα υλικά όπως το μέταλλο, αλλά και ένα ιδιαίτερο έργο ως συνέχεια της Γκερνίκα με τον τίτλο Το οστεοφυλάκιο (Charnel House, 1945). Μετά τον πόλεμο, ενεπλάκη στενά με το κομμουνιστικό Κόμμα και πολλοί πίνακες εκείνης της περιόδου, όπως ο Πόλεμος στην Κορέα (War in Korea 1951), καθιστούν προφανή αυτή την αφοσίωση.

Τα τελευταία χρόνια

Καθ' όλη τη διάρκεια των δεκαετιών του '50 και του '60, ο Picasso δούλευε πάνω στις δικές του εκδοχές των κλασικών αριστουργημάτων καλλιτεχνών, όπως ο Nicolas Poussin (Νικολά Πουσέν), ο Diego Velazquez (Ντιέγκο Βελάσκεθ) και ο El Greco (Ελ Γκρέκο). Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Picasso αναζητώντας παρηγοριά από τη φήμη του, παντρεύτηκε τη Jacqueline Rogue το 1961. Οι επόμενοι πίνακές του ήταν κυρίως πορτρέτα και η χρωματική του παλέτα ήταν σχεδόν φανταχτερή σε απόχρωση. Οι κριτικοί, γενικά, τους θεωρούν κατώτερους από τα προηγούμενά του έργα, παρότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει δεκτοί με περισσότερο ενθουσιασμό. Κατά τη διάρκεια αυτής της τελευταίας περιόδου δημιούργησε πολλά κεραμικά και μπρούτζινα αγάλματα. Πέθανε το 1973 στη νότια Γαλλία.