"Για μένα, ένα τοπίο δεν υπάρχει από μόνο του, αφού η εμφάνισή του αλλάζει κάθε στιγμή· η ατμόσφαιρα που το περιβάλλει όμως του δίνει ζωή - το φως και ο αέρας που μεταβάλλονται συνεχώς. Για μένα, μόνο η περιβάλλουσα ατμόσφαιρα δίνει στα αντικείμενα την πραγματική τους αξία."
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο Claude Monet (Κλώντ Μονέ) ήταν ανάμεσα στους ηγέτες του κινήματος του Γαλλικού Ιμπρεσιονισμού , στα 1870 και 1880. Ο πίνακάς του Impression, Sunrise (Εντύπωση, Ανατέλλων Ήλιος), το 1873, έδωσε στο ύφος το όνομά του, και ως εμπνευστής και ως προσωπικότητα ήταν ζωτικής σημασίας στο να φέρει κοντά τους οπαδούς του. Εμπνευσμένος στα 1860 από το ενδιαφέρον των Ρεαλιστών για ζωγραφική στην ύπαιθρο, ο Monet θα αποκορύφωνε αργότερα την τεχνική, δημιουργώντας τους λεγόμενους πίνακες σε σειρά, στους οποίους η παρατήρηση του ίδιου θέματος, σε διάφορες ώρες της ημέρας, αποτυπωνόταν σε μία σειρά πινάκων. Εξαιρετικός στη χρήση των χρωμάτων και ως ζωγράφος του φωτός και της ατμόσφαιρας, η μετέπειτα δουλειά του συχνά επιτύγχανε έναν σημαντικό βαθμό αφαίρεσης, κάτι που τον χαρακτήρισε στις επόμενες γενιές αφηρημένων ζωγράφων.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ CLAUDE MONET
Τα πρώτα χρόνια
Γεννημένος στο Παρίσι από πατέρα έμπορο, ο Claude Oscar Monet στην ηλικία των πέντε ετών μετακόμισε στη Χάβρη, μία παραθαλάσσια πόλη στη βόρεια Γαλλία. Ο ωκεανός και η τραχιά ακτογραμμή της περιοχής τον επηρέασαν βαθιά από μικρή ηλικία, και συχνά το έσκαγε απ' το σχολείο για να περπατήσει στους λόφους και τις παραλίες. Ως νέος, έλαβε εκπαίδευση στο Κολλέγιο της Χάβρης από έναν πρώην μαθητή του διάσημου Νεοκλασσικού καλλιτέχνη Jacques-Louis David (Ζακ-Λουί Νταβίντ). Δημιουργικός και επιχειρηματικός από νεαρή ηλικία, ζωγράφιζε καρικατούρες στον ελεύθερο χρόνο του και τις πουλούσε προς 20 φράγκα το κομμάτι. Επιδεικνύοντας από νωρίς την κλίση του προς τον καλλιτεχνικό κόσμο, αποταμίευσε 2000 φράγκα από τις πωλήσεις των έργων του.
Η αρχική εκπαίδευση
Μία καθοριστική εμπειρία συνέβη το 1856, όταν ο Monet έγινε φίλος με τον Eugene Boudin (Εζέν Μπουντίν), έναν ζωγράφο τοπίων, διάσημο για τις απεικονίσεις παραθαλάσσιων πόλεων της βόρειας Γαλλίας. Ο Boudin τον ενθάρρυνε να ζωγραφίζει σε ανοιχτούς χώρους, και αυτή η plein air (υπαίθρια) τεχνική άλλαξε την αντίληψη του Monet για το πώς μπορούσε να δημιουργηθεί η τέχνη: "ήταν σαν να σηκώθηκε ένα πέπλο από τα μάτια μου· είχα καταλάβει. Αντιλήφθηκα τί μπορούσε να είναι η ζωγραφική."
Παρά το γεγονός ότι απορρίφθηκε για μια υποτροφία, το 1859 ο Monet μετακόμισε στο Παρίσι για να σπουδάσει με τη βοήθεια της οικογένειάς του. Ωστόσο, αντί να επιλέξει την πιο συνήθη πορεία ενός ζωγράφου του παρισινού Salon , εγγραφόμενος στην Σχολή Καλών Τεχνών, ο Monet φοίτησε στην Ελβετική Ακαδημία, όπου γνώρισε τον συνάδελφο καλλιτέχνη Camille Pissarro (Καμίγ Πισσαρό).
Η ώριμη περίοδος
Υποχρεωμένος να υπηρετήσει στο στρατό, το 1861 ο Monet εστάλη στην Αλγερία. Όπως και τον Eugene Delacroix (Εζέν Ντελακρουά) πριν από αυτόν, το περιβάλλον της Βόρειας Αφρικής διέγειρε τον Monet και επηρέασε την καλλιτεχνική και προσωπική του άποψη. Επιστρέφοντας στη Χάβρη μετά τη θητεία του, η "οριστική εκπαίδευση του ματιού" του παρήχθη από τον Ολλανδό καλλιτέχνη τοπίου και θάλασσας Johan Jongkind (Γιόχαν Γιόνκιντ). Μετά από αυτό, ο Monet έφυγε πάλι για το Παρίσι, όπου φοίτησε στο καλλιτεχνικό εργαστήρι του Ελβετού καλλιτέχνη Charles Gleyre (Σαρλ Γκλαιρ), που περιλάμβανε σπουδαστές - και μελλοντικούς Ιμπρεσιονιστές - όπως ο Pierre-Auguste Renoir, o Frederic Bazille (Φρεντερίκ Μπαζίγ) και ο Alfred Sisley.
Το 1865, το Salon του Παρισιού δέχτηκε δύο από τις θαλασσογραφίες του Monet στην έκθεσή του. Ωστόσο, ο καλλιτέχνης αισθανόταν περιορισμό δουλεύοντας μέσα σε στούντιο, προτιμώντας τις προηγούμενες εμπειρίες του, όπου ζωγράφιζε στην ύπαιθρο, κι έτσι μετακόμισε λίγο έξω απ΄ το Παρίσι στην άκρη του δάσους Fontainebleau (Φοντενμπλώ). Χρησιμοποιώντας τη μελλοντική του σύζυγο Camille Doncieux (Καμίγ Ντονσιέ) ως το μοναδικό του μοντέλο, το αμφιλεγόμενα ευμεγέθες έργο του Women in the Garden (Γυναίκες στον Κήπο) (1866-67) ήταν το αποκορύφωμα των ιδεών και των θεμάτων της πιο πρώιμης δουλειάς του. Ο Monet ήλπιζε ότι το έργο του θα συμπεριλαμβανόταν στο Salon του Παρισιού, αλλά το ύφος του τον έθεσε σε αντίθεση με τους κριτές και ο πίνακάς του απορρίφθηκε, αφήνοντας τον καλλιτέχνη συντετριμμένο. Το επίσημο Salon εκείνη την εποχή εκτιμούσε ακόμα το Ρομαντισμό. (Το 1921, για να καταπραΰνει την 50ετή προσβολή, ο Monet υποχρέωσε τη Γαλλική κυβέρνηση να αγοράσει το εν λόγω έργο για το υπέρογκο ποσό των 200.000 φράγκων.)
Για να αποφύγει τον Γαλλοπρωσικό πόλεμο το 1870, ο Monet βρήκε καταφύγιο στο Λονδίνο, δημιουργώντας έργα όπως το Westminster Bridge (Η Γέφυρα του Γουέστμινστερ - 1871). Τον ακολούθησαν η γυναίκα του και ο νεογέννητος γιος τους. Επισκέφθηκε μουσεία του Λονδίνου και είδε έργα των John Constable (Τζων Κονστάμπλ) και J.M.W. Turner (Τ.Μ.Γ. Τέρνερ), των οποίων ο ρομαντικός νατουραλισμός προφανώς επηρέασε το Monet στη χρήση του φωτός. Σημαντικότερο όμως είναι ότι συνάντησε τον Paul Durand-Ruel (Πωλ Ντυράν-Ρυέλ), που είχε μία γκαλερί μοντέρνας τέχνης στη Bond Street. Ο Durand-Ruel έγινε σημαντικός υποστηρικτής του Monet και του Pissarro, και αργότερα του Renoir, του Degas και άλλων Γάλλων Ιμπρεσιονιστών.
Επιστρέφοντας στη Γαλλία μετά τον πόλεμο, ο Monet εγκατέστησε την οικογένειά του στην Argenteuil, ένα προάστιο του Παρισιού κατά μήκος του Σηκουάνα. Μέσα στα επόμενα 6 χρόνια ανέπτυξε το στυλ του και κατέγραψε τις αλλαγές της αναπτυσσόμενης πόλης σε πάνω από 150 καμβάδες. Η παρουσία του προσέλκυσε και φίλους απ' το Παρίσι όπως ο Renoir και ο Manet. Ενώ ο καθένας από αυτούς επηρέασε τον άλλον με σημαντικό τρόπο, ο Monet είχε κατακτήσει τον Manet στην υπαίθρια ζωγραφική μέχρι το 1874.
Σε μία συνεχή προσπάθεια να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο σύστημα των εκθέσεων, ο Monet και οι φίλοι του οργάνωσαν τη δική τους έκθεση το 1873, η οποία έγινε στο άδειο στούντιο του φωτογράφου και σκιτσογράφου Felix Nadar (Φελίξ Ναντάρ). Αυτή η έκθεση έγινε γνωστή ως η πρώτη έκθεση Ιμπρεσιονιστών. Οι καλλιτέχνες αυτοί, συμπεριλαμβανομένων των Renoir, Degas και Pissarro, ήταν οι πρώτοι καλλιτέχνες που ανταποκρίθηκαν συλλογικά στις αλλαγές της πόλης τους. Ο εκμοντερνισμός του Παρισιού ήταν εμφανής στις φαρδύτερες λεωφόρους, που ήταν απαραίτητες για να φιλοξενήσουν τους επεκτεινόμενους τρόπους διαμόρφωσης της δημόσιας ζωής και την αυξανόμενη κίνηση του καταναλωτισμού. Όχι μόνο ήταν το υλικό τους καινούριο, αλλά και ο τρόπος που απεικόνιζαν αυτήν την πραγματικότητα ήταν επίσης μοναδικός. Η διαισθητική αίσθηση και η ουσία του αυθορμητισμού της στιγμής, εντυπώθηκαν πάνω στον καμβά. Ήταν μέσω του έργου του Impression, Sunrise (Εντύπωση, Ανατέλλων Ήλιος) στα 1873 όπου ο Monet έδωσε ακούσια στο κίνημα το όνομά του, αν και το όνομα αυτό στην πραγματικότητα αρχικά χρησιμοποιήθηκε από συγγραφείς για να κριτικάρουν τέτοιου είδους έργα.
Ενώ η ανατροφή του Monet ήταν σχετικά μεσοαστική, τα πολυδάπανα γούστα του τον οδήγησαν να ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε διάφορους βαθμούς φτώχιας και χρέους. Οι πίνακές του δεν ήταν μία καθώς πρέπει πηγή εισοδήματος και συχνά χρειαζόταν να δανείζεται χρήματα απ' τους φίλους του. Αφού έλαβε διάφορες προμήθειες στα 1870, ο Monet απόλαυσε κάποια οικονομική επιτυχία, αλλά ήταν σε δύσκολη θέση προς το τέλος της δεκαετίας. Όταν η γυναίκα του η Camille πέθανε, το 1879, εμφανίστηκε μία αλλαγή στη δουλειά του Monet, εστιάζοντας περισσότερο στη ροή του βιωματικού χρόνου και τα μεσολαβητικά αποτελέσματα της ατμόσφαιρας και της προσωπικότητας ως θεματολογία.
Οι επόμενες δύο δεκαετίες της ζωής και του έργου του Monet, χαρακτηρίζονται από συνεχή ταξίδια. Επισκέφθηκε τη Νορβηγία και τη Βενετία, και έκανε πολλά ταξίδια στο Λονδίνο και σε διάφορες περιοχές της Γαλλίας. Ο Monet ενδιαφερόταν λιγότερο για το μοντερνισμό στα έργα του και περισσότερο για την ατμόσφαιρα και το περιβάλλον. Ήταν σε αυτό το στάδιο όπου πέτυχε το είδος των πινάκων για το οποίο είναι ίσως περισσότερο γνωστός. Η σειρά του με τις θημωνιές, ζωγραφισμένες σε διάφορες ώρες της ημέρας, βρήκε αναγνώριση από κριτικούς, αγοραστές και κοινό, όταν εκτέθηκαν στη γκαλερί του Durand-Ruel το Μάιο του 1891. Τότε έστρεψε την προσοχή του στα αξιοθέατα του Καθεδρικού Ναού της Rouen, κάνοντας παρόμοιες μελέτες των αποτελεσμάτων της αλλαγής διάθεσης, φωτός και ατμόσφαιρας στην πρόσοψή του σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Τα αποτελέσματα ήταν πάνω από 40 καμβάδες με λαμπερά, ελαφρώς υπερβολικά χρώματα που σχημάτιζαν ένα οπτικό αρχείο συσσωρευμένων αντιλήψεων.
Τα τελευταία χρόνια
Τελικά, ο Monet προτιμούσε να είναι μόνος με τη φύση, δημιουργώντας τους πίνακές του, αντί να συμμετέχει σε θεωρητικές ή κριτικές μάχες με την καλλιτεχνική και την πολιτιστική σκηνή του Παρισιού. Μετά την επίσκεψή του στη Βενετία το 1908, εγκαταστάθηκε για το υπόλοιπο της ζωής του στο κτήμα του στο Giverny (Ζιβερνύ). Το 1911 είδε το θάνατο της δεύτερης συζύγου του Alice και ακολούθησε ο θάνατος του γιου του, Jean. Συντετριμμένος από αυτούς τους θανάτους, το μένος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου καθώς και τον καταρράκτη που εμφανίστηκε σε ένα από τα μάτια του, ο Monet ουσιαστικά σταμάτησε να ζωγραφίζει. Στο τέλος, ο φίλος του Georges Clemenceau (Ζωρζ Κλεμενσώ) τον έβγαλε απ' το θρήνο του, ενθαρρύνοντάς τον να δημιουργήσει τη σειρά του με τους υδάτινους κήπους, στους οποίους ανήκει και ο πίνακας Water Lilies (Νούφαρα - 1918).
Το κτήματο στο Giverny ήταν η πρωταρχική έμπνευση του Monet για τις τελευταίες τρεις δεκαετίες της ζωής του. Δημιούργησε έναν Γιαπωνέζικο κήπο για διαλογισμό και χαλάρωση, φτιάχνοντας μία λίμνη γεμάτη με νούφαρα και με μία τοξωτή γέφυρα. Συνέλαβε μία συνεχόμενη σειρά από υδατογραφίες, τοποθετημένες σε ένα οβάλ σαλόνι, σαν ένας κόσμος μέσα σε έναν άλλο. Για τον σκοπό αυτό έχτισε ένα νέο στούντιο με έναν τοίχο από γυαλί που έβλεπε στον κήπο, και παρά το ότι πλέον είχε καταρράκτη και στα δύο μάτια, ο Monet μπορούσε να μετακινεί ένα φορητό καβαλέτο σε διάφορα σημεία μέσα στο στούντιο για να συλλαμβάνει το διαρκώς μεταβαλλόμενο φως και την προοπτική από τα νούφαρά του. Καθώς συγκεντρώθηκε στην ίδια τη λίμνη, οι συνολικές συνθέσεις του επέτρεπαν στο θεατή να νιώθει σαν αν είναι μέσα στο νερό και να περιβάλλεται από το φύλλωμα. Συνέχισε να δουλεύει τις υδατογραφίες του μέχρι το τέλος της ζωής του.
ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑ
Η εξαιρετικής διάρκειας ζωή του Monet και η μεγάλη καλλιτεχνική του παραγωγή ταιριάζουν απόλυτα με το μέγεθος της σύγχρονης δημοτικότητάς του. Ο Ιμπρεσιονισμός, του οποίου είναι στυλοβάτης, συνεχίζει να είναι μία από τις πιο αναπαραχθείσες μορφές τέχνης για λαϊκή κατανάλωση, με τη μορφή ημερολογίων, καρτών και αφισών. Επιπλέον, οι πίνακές του πετυχαίνουν κορυφαίες τιμές στις δημοπρασίες. Τα έργα του Monet βρίσκονται σε κάθε μεγάλο μουσείο παγκοσμίως και συνεχίζουν να είναι περιζήτητα. Ενώ έχουν υπάρξει μείζονες διεθνείς περιοδικές αναδρομές του έργου του, η παρουσία έστω και ενός πίνακα του Monet μπορεί να εδραιώσει μία ολόκληρη έκθεση για το κοινό. Η επίπτωση των πειραμάτων του με εναλλασσόμενη διάθεση και φως σε στατικές επιφάνειες είναι εμφανής στα περισσότερα μεγάλα καλλιτεχνικά κινήματα των αρχών του εικοστού αιώνα.
ΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ CLAUDE MONET
"Νιώθω όλο και περισσότερη μανία να αποδώσω αυτά που βιώνω. Δουλεύοντας τόσο αργά απελπίζομαι, αλλά όσο προχωράω τόσο καταλαβαίνω ότι πρέπει κανείς να δουλέψει πολύ σκληρά για να αποδώσει αυτό που ψάχνω εγώ: το στιγμιαίο, ειδικά το περιτύλιγμα, το ίδιο φως που διαχέεται παντού και, περισσότερο από ποτέ, τα πράγματα έρχονται εύκολα και σε μια στιγμή με αηδιάζουν."
"Το μοτίβο είναι αδιάφορο για μένα· αυτό που θέλω να απεικονίσω είναι αυτό που κρύβεται ανάμεσα στο μοτίβο και εμένα."
"Για ακόμα μία φορά έχω αναλάβει κάτι που είναι αδύνατον να γίνει· νερό με χλόη που κυματίζει στα βάθη... Είναι υπέροχο να το βλέπεις, αλλά σε γεμίζει τρέλα να θέλεις να το κάνεις. Όμως πάντα δοκιμάζω να κάνω τέτοια πράγματα"
