αρχική σελίδα

Η αρχική εκπαίδευση

Το 1849 ο Manet ερωτεύτηκε την δασκάλα του στο πιάνο Suzanne Leenhoff. Από τον δεσμό τους προέκυψε ένα αγοράκι, ο Λεόν (γεννημένος το 1852), το οποίο δόθηκε στην οικογένεια της Suzanne και, για να αποφευχθεί το σκάνδαλο, εισήχθη στην κοινωνία ως μικρότερος αδερφός της και βαφτισιμιός του Manet. Την επόμενη χρονιά ο Manet ταξίδεψε στην Ιταλία, για την τέχνη αλλά και για κοινωνικό αντιπερισπασμό.

Απρόθυμα, ο πατέρας του επέτρεψε στον Manet να ακολουθήσει τους καλλιτεχνικούς του στόχους. Τον Ιανουάριο του 1850, πιστός στην αντιδραστική του φύση, αντί να φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών και να σπουδάσει μεθόδους που θεωρούσε ξεπερασμένες, ο Manet εγγράφηκε στο στούντιο του Thomas Couture (Τομάς Κουτύρ). Ενώ ο Couture ήταν ακαδημαϊκός ζωγράφος και προϊόν του συστήματος των Salon, ενθάρρυνε τους μαθητές του να εξερευνήσουν τη δική τους καλλιτεχνική έκφραση, αντί να προσκολλώνται στις αισθητικές απαιτήσεις των ημερών.

Εκπαιδεύτηκε υπό τον Couture για έξι χρόνια, φεύγοντας τελικά το 1856 και ανοίγοντας το δικό του στούντιο στην οδό Λαβουαζιέ. Η ικανότητα να στήσει το δικό του χώρο, αν και ήταν κοινή προσπάθεια με τον ζωγράφο Albert de Balleroy (Αλμπέρ ντε Μπαλερουά), οφειλόταν εξ ολοκλήρου στην οικονομική του ασφάλεια, η οποία, επίσης, του επέτρεπε να ζει τη ζωή του και να δημιουργεί τέχνη με το χαρακτηριστικό του τρόπο. Το να γίνει αργόσχολος περιπατητής (flaneur) της παρισινής ζωής και να μεταφράζει τις παρατηρήσεις του στους καμβάδες του, ήρθε φυσικά για τον Manet. Η οικονομική του ασφάλεια του επέτρεψε επίσης να ταξιδέψει στην Ολλανδία, τη Γερμανία και την Αυστρία, και να επισκεφθεί την Ιταλία σε αρκετές περιστάσεις. Το 1857 γνωρίζει τον Henri Fantin-Latour (Ανρί Φαντέν-Λατούρ), καθώς αντιγράφει πίνακες στο Λούβρο· η γνωριμία τους θα εξελισσόταν σε σημαντική και μακροχρόνια φιλία.

Πολλά έργα δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια εκείνης της εποχής, όμως με το έργο του The Absinthe Drinker (Πότης Αψεντιού - 1858), ο Manet αποκόπηκε από τη διδασκαλία του Couture και ξεκίνησε να εκφράζει το δικό του ύφος.

Η ώριμη περίοδος

Φίλος με τον ποιητή Charles Baudelaire (Σαρλ Μπωντλαίρ) και τον καλλιτέχνη Gustave Courbet (Γκυστάβ Κουρμπέ), ο Manet κινήθηκε μεταξύ προοδευτικών στοχαστών, οι οποίοι πίστευαν ότι η τέχνη πρέπει να αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη ζωή, όχι την ιστορία ή τη μυθολογία. Αυτή ήταν μία ταραχώδης καλλιτεχνική στροφή, που αντιτασσόταν στο καθεστώς του Salon, με πρωτοποριακούς καλλιτέχνες που υπέφεραν πολύ στα χέρια του συντηρητικού κοινού και των μοχθηρών κριτικών. Ο Manet ήταν συχνά στόχος πολλών από αυτές τις διαμάχες, και το Salon του 1863 αρνήθηκε τους πίνακές του. Ο Manet και άλλοι διαμαρτυρήθηκαν και ο Αυτοκράτορας υποχώρησε, βάζοντας όλα τα απορριφθέντα έργα στο δευτερεύον Salon des Refuses (Έκθεση των Απορριφθέντων), έτσι ώστε το κοινό να έχει τη δυνατότητα να δει τί ήταν αυτό που είχε κριθεί ανάξιο.

Το σκανδαλιστικό Πρόγευμα στη Χλόη (Le Dejeuner sur l'Herbe - 1863) δέχθηκε την περισσότερη κριτική για διάφορους λόγους. Οι Αναγεννησιακοί υπαινιγμοί δεν είχαν νόημα για τους θεατές, αλλά αυτό που κατάλαβαν ήταν η αναίσχυντη και ρεαλιστική απόδοση της γύμνιας μίας γυναίκας - κατά πάσα πιθανότητα μίας πόρνης - να τους κοιτάζει κατάματα μέσα από τον καμβά. Οι κριτικοί έκαναν διάφορα σχόλια, όπως ότι ο πίνακας ήταν "χυδαίος", "άσεμνος" και "μη καλλιτεχνικός", σχόλια που στενοχώρησαν βαθύτατα τον Manet και πιθανώς τον οδήγησαν σε μία σοβαρή πάλη με την κατάθλιψη.

Το να συμπεριληφθεί στην Έκθεση των Απορριφθέντων θα ήταν μεγάλη αναστάτωση για τον εγωισμό του Manet, καθώς και για την προσωπική του φήμη. Τα επαναστατικά του ένστικτα τον ενθάρρυναν να θέλει να αλλάξει το σύστημα του αποκλεισμού κάτω από το οποίο οι θεσμοί - για παράδειγμα το Salon και η Σχολή Καλών Τεχνών - λειτουργούσαν, αλλά δεν ήθελε να πάψουν να υπάρχουν. Σταθερός στο μεγαλοαστικό του υπόβαθρο, ο Manet είχε ενσωματωμένα συγκεκριμένα ιδανικά επιτυχίας και ήθελε να είναι επιτυχής στο Salon - αλλά με τους δικούς του όρους, όχι τους δικούς τους. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ενός ακούσια επαναστατικού και, αναμφισβήτητα του πρώτου, μοντέρνου καλλιτέχνη.

Περισσότερες διαμάχες προέκυψαν μέσα στον επόμενο χρόνο, όταν δημιούργησε την Ολυμπία (Olympia -1863), όπου υπήρχε ακόμα ένα γυμνό του αγαπημένου του μοντέλου, της Victorine Meurent (Βικτορίν Μερέντ). Ο Manet ισχυρίστηκε ότι μπορούσε να δει την αλήθεια στο πρόσωπό της, ενώ ζωγράφιζε όλο της το σώμα για να το δει όλος ο κόσμος. Αυτό αποδείχθηκε να είναι υπερβολικά συγκρουσιακό και απαράδεκτο για το Παρισινό κοινό, όταν το είδαν στην Έκθεση το 1865. Έγραψε τότε στον άπονο Baudelaire (Μπωντλαίρ), "Ρίχνουν βροχή τις προσβολές πάνω μου, ποτέ δεν ήμουν στην κορυφή τέτοιου χορού"

Μετά τον θάνατο του πατέρα του Manet το 1862, αυτός και η Suzanne παντρεύτηκαν, για να νομιμοποιήσουν τη σχέση τους, αν και ο γιος τους Leon μάλλον δεν έμαθε ποτέ ποιοι ήταν οι πραγματικοί του γονείς. Η μητέρα του Manet πιθανώς τους βοήθησε να κρατήσουν κρυφό το μυστικό από τον πατέρα του Manet, καθώς εκείνος δεν θα ανεχόταν την ντροπή ενός νόθου παιδιού στην οικογένεια. Αυτό θα ήταν και το τέλος της καλλιτεχνικής καριέρας του Manet πριν καν αρχίσει. Υπάρχουν κάποιες εικασίες ότι ο Leon ήταν στην πραγματικότητα παιδί του πατέρα του Manet, αλλά αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο.

Το 1864, ο Manet ζούσε στην οδό des Batignolles (Ντε Μπατινιόλ) και από το 1866 ξεκίνησε να οργανώνει συναντήσεις κάθε Παρασκευή στο Cafe Guerbois (Καφέ Γκερμπουά), με άτομα όπως οι Henri Fantin-Latour (Ανρί Φαντέν-Λατούρ), Edgar Degas (Εντγκάρ Ντεγκά), Emile Zola (Εμίλ Ζολά), Felix Nadar (Φελίξ Ναντάρ), Camille Pissarro (Καμίγ Πισαρό), Paul Cézanne (Πωλ Σεζάν) και από το 1868 οι Claude Monet (Κλωντ Μονέ), Pierre-Auguste Renoir (Πιερ-Ωγκούστ Ρενουάρ) και Alfred Sisley (Αλφρέ Σισλέ). Οι συναντήσεις της ομάδας Batignolles, όπως την ονόμαζε ο Zola, ήταν μια μίξη από προσωπικότητες, διαθέσεις και κοινωνικές τάξεις· όλοι συγκεντρωμένοι ως προοδευτικοί καλλιτέχνες με ανεξάρτητη σκέψη, για να σφυρηλατήσουν τις αρχές των νέων καλλιτεχνικών τους ρυθμών. Με τις συγκεντρώσεις τέτοιων μυαλών και ταλέντων σε τακτά χρονικά διαστήματα, υπήρχαν κοινές επιρροές σε μεγάλο βαθμό και τέτοια ανάμιξη ιδεών, που μπορούμε να πούμε ότι όλοι επηρέασαν ο ένας τον άλλον. Ωστόσο, ο Manet ήταν από νωρίς αρχηγός, με τον προοδευτικό ρεαλισμό του, μαζί με τον Monet και τον Renoir, οι οποίοι τελικά αναδύθηκαν ως αρχηγοί του κινήματος, που θα αποκαλούνταν Ιμπρεσιονισμός.

Το Salon του 1866 αρνήθηκε τα έργα του Ο Αυλητής (The Fifer - 1866) και Ο Τραγικός Ηθοποιός (The Tragic Actor - 1866). Προς απάντηση, ο Manet διοργάνωσε μία δημόσια έκθεση στο δικό του στούντιο. Για να υποστηρίξει αυτή την προοδευτική κίνηση, ο Zola έγραψε ένα δοκίμιο για τον Manet στην εφημερίδα "L΄Evenement", για το οποίο τον απέλυσαν. Τον επόμενο χρόνο ο Manet εξαιρέθηκε από την Παρισινή Παγκόσμια Έκθεση (Exposition Universelle) και αποφάσισε να μην υποβάλλει τίποτα στο Salon, αλλά να στήσει μία σκηνή κοντά στου Courbet για να εκθέσει τα έργα του έξω από την Έκθεση, όπου και πάλι επικρίθηκε.

Έχοντας ζωγραφίσει έναν θίασο Ισπανών ηθοποιών το 1861, ο Manet είχε ενδιαφερθεί για την Ισπανική κουλτούρα, και μετά την επίσκεψή του στην Ισπανία το 1865 επηρεάστηκε από τα έργα του Diego Velázquez (Ντιέγκο Βελάσκεζ) και του Francisco Goya (Φρανσίσκο Γκόγια). Αυτό εκφράστηκε και στο ύφος του, αλλά και στο θεματικό του υλικό. Ως ανυποχώρητος Ρεπουμπλικανός, ο Manet ήταν δυσαρεστημένος με τη διακυβέρνηση του Ναπολέοντα του 3ου. Στον πίνακά του Η Εκτέλεση του Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού (The Execution of Emperor Maximilian - 1867), που ως σύνθεση ήταν ένα νεύμα προς τον Goya, ενέπλεξε τη Γαλλική κυβέρνηση στον τραγικό θάνατο του Μαξιμιλιανού στο Μεξικό. Το έργο αυτό θεωρήθηκε ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο πολιτικά και η έκθεσή του απαγορεύτηκε, ακόμα και στη σκηνή του ίδιου του Manet.

Μία ακόμα σημαντική γνωριμία έλαβε χώρα στα 1868, όταν ο Henri Fantin-Latour σύστησε τον Manet στις αδερφές Morisot (Μορισό). Η σχέση του Manet με την Ιμπρεσιονιστή ζωγράφο Berthe Morisot (Μπερτ Μορισό) ήταν κατάφορτη. Τη σεβόταν ως ζωγράφο και συχνά τη χρησιμοποίησε ως μοντέλο. Ενώ υπήρχε αμοιβαία ερωτική φόρτιση, μία ερωτική σχέση μεταξύ τους ήταν αδύνατη. Έτσι, για να αποφευχθούν οι ενδοοικογενειακές ταραχές, η Morisot παντρεύτηκε τον μικρότερο αδερφό του Manet, τον Eugene (Εζέν). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το τέλος της προσωπικής τους σχέσης, αφού η Morisot δεν ξαναπόζαρε ποτέ για τον Manet, όμως ποτέ δεν έπαψε να είναι η μεγαλύτερη υποστηρίκτριά του.

Το έργο του Fantin-Latour, Στούντιο στη Μπατινιόλ (A Studio at Batignolles - 1870), που απεικονίζει μια συγκέντρωση των Monet, Zola, Bazille και Renoir εν μέσω άλλων, όπου όλοι θαυμάζουν τον Manet καθώς ζωγραφίζει στο δικό του στούντιο, καταδεικνύει τη σημασία του Manet στο μοντέρνο καλλιτεχνικό κόσμο. Ωστόσο, ενώ κάποιοι από τους φίλους του, όπως ο Monet, πήγαν στο Λονδίνο για να αποφύγουν τον Γαλλο-Πρωσσικό Πόλεμο, ο Manet προσχώρησε στην Εθνοφρουρά. Τα πολιτικά γεγονότα των επόμενων ετών ανάγκασαν τον Manet να μείνει εκτός Παρισιού, επιστρέφοντας μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της καταστολής των Βερσαλλιών. Αργότερα αναγκάστηκε να αφήσει το κατεστραμμένο του στούντιο και να εγκατασταθεί στην οδό de Saint-Petersbourg (Ντε Σαιντ-Πετερσμπούργκ) το 1872.

Ενώ στο κοινό δεν άρεσε το έργο του Ωραία Μπύρα (Bon Bock - 1873) στο Salon του 1873, παρά το γεγονός ότι έλαβε τιμητική διάκριση, πολλοί από τους πίνακές του έτυχαν θετικής αποδοχής αργότερα μέσα στην ίδια χρονιά, με δεκαπέντε έργα του να πωλούνται σε έναν μόνο αγοραστή. Παρόλ' αυτά ο Manet εξόργισε το Ινστιτούτο ακόμα μία φορά, το 1875, όταν υπέβαλε το έργο του Αρζαντέιγ (Argenteuil - 1874), που έδειχνε μία πιο ανοιχτή παλέτα χρωμάτων και την επιρροή του Ιμπρεσιονισμού του Monet. Με το Αρζαντέιγ, ο Manet ουσιαστικά έστειλε στο Ινστιτούτο ένα μανιφέστο του αναδυόμενου ύφους, στοχεύοντας σε εκείνους που δεν είχαν παρακολουθήσει τη δημιουργική έκθεση της ομάδας στα 1874.

Το 1876 το Salon απέρριψε πολλά απ' τα έργα του, οπότε ο Manet απάντησε διοργανώνοντας ακόμα μία έκθεση στο δικό του στούντιο, η οποία προσέλκυσε πάνω από 4.000 επισκέπτες. Και ενώ πολλά από τα έντυπα μέσα υποστήριζαν ότι η απόρριψη του Ι Salon ήταν άδικη, ο εξοστρακισμός του συνεχίστηκε, με ακόμα μία άρνηση που ήρθε το 1877. Αρνούμενος να υποβάλλει έργα στο Ι Salon το 1878 ή να διοργανώσει τη δική του έκθεση, ο Manet δεν επέδειξε τίποτα εκείνη τη χρονιά, αντίθετα, άλλαξε στούντιο. Συμπτωματικά, την ίδια χρονιά η καθημερινή του ζωή άρχισε να επηρεάζεται από κακή υγεία.

Τα τελευταία χρόνια

Αφού πέρασε λίγο χρόνο μακριά απ' το Παρίσι για να βοηθήσει την υγεία του που χειροτέρευε, στο Salon του 1880 ο Manet πήρε το βραβείο της 2ης θέσης, που του χάρισε ελευθέρας από μελλοντικό ανταγωνισμό, καθώς και τη δυνατότητα να γίνει μόνιμος εκθέτης σε όλα τις επόμενες εκθέσεις. Μεταξύ μελλοντικών βραβείων, ο Manet βραβεύτηκε από τη Λεγεώνα των Τιμών το 1881. Συνεχίζοντας τη ζωή του ως "αργόσχολος περιπατητής" (flaneur), ο Manet κατέγραψε τις σύγχρονες αλλαγές στους δρόμους του Παρισιού και στις ζωές των κατοίκων του. Οι συναυλίες στα καφέ ήταν σημαντικό σύμβολο αυτών των αλλαγών - μέρη όπου άντρες και γυναίκες διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων είχαν τη δυνατότητα κοινωνικής συναναστροφής, απολαμβάνοντας την παρέα, τα ποτά και την ψυχαγωγία. Στο αγαπημένο του καφέ, δημιούργησε ένα από τα πιο σπουδαία έργα του, το Μπαρ στο Φολί-Μπερζέρ(A Bar at the Folies-Bergere, 1881-82). Το έργο αυτό, μαζί με την Άνοιξη (1881), έλαβε θετική αποδοχή στο Salon του 1882.

Ο Manet συνέχισε να ζωγραφίζει πορτρέτα γυναικών, νεκρές φύσεις, τοπία και λουλούδια, ακόμα κι όταν ήταν πλέον κλινήρης (δεν μπορούσε να επισκεφθεί το στούντιό του τους τελευταίους μήνες της ζωής του). Υποκύπτοντας σε μια νευρική διαταραχή - πιθανότατα από τριτογενή σύφιλη - ο Manet πέθανε σε ηλικία μόλις 51 ετών. Στη διαθήκη του, άφησε την περιουσία του στη Suzanne και την υποχρέωσε να αφήσει τα πάντα στον Leon μετά το θάνατό της, κάτι που πρακτικά επιβεβαιώνει ότι ο Leon ήταν γιος και κληρονόμος του Édouard Manet.