αρχική σελίδα

Η αρχική εκπαίδευση

Ο Cézanne ήταν σε μεγάλο βαθμό ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης. Το 1859 παρακολούθησε νυχτερινά μαθήματα σχεδίου στην μητρική του πόλη, την Aix. Όταν αργότερα μετακόμισε στο Παρίσι το 1861, ο Cézanne προσπάθησε δύο φορές να εισαχθεί στην Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά απερρίφθη από την επιτροπή. Αντί να αποκτήσει επαγγελματική εκπαίδευση, επισκεπτόταν συχνά το Μουσείο του Λούβρου, όπου αντέγραφε έργα των Titian (Τιτσιάνο), Rubens (Ρούμπενς) και Michelangelo (Μιχαήλ-Άγγελος). Επίσης, επισκεπτόταν τακτικά την Ελβετική Ακαδημία (Académie Suisse), ένα στούντιο όπου νεαροί σπουδαστές καλλιτέχνες μπορούσαν να ζωγραφίζουν με ζωντανό μοντέλο, με μια μικρή μηνιαία συνδρομή για τα μέλη του. Τον καιρό που ήταν στην Ακαδημία, ο Cézanne γνώρισε τους συναδέλφους του ζωγράφους Camille Pissarro (Καμίγ Πισαρό), Claude Monet (Κλωντ Μονέ) και Auguste Renoir (Ωγκύστ Ρενουάρ), οι οποίοι εκείνη την εποχή αγωνίζονταν, επίσης, ως ζωγράφοι, και οι οποίοι έμελλε σύντομα να αποτελέσουν τα ιδρυτικά μέλη του εκκολαπτόμενου ιμπρεσιονιστικού κινήματος.

Οι πρώτες ελαιογραφίες του Cézanne έγιναν σε μια μάλλον σκοτεινή παλέτα. Το χρώμα συνήθως το εφάρμοζε σε χοντρές ανάγλυφες στρώσεις, προσθέτοντας έτσι μια αίσθηση βαρύτητας, πάνω σε ήδη σοβαρές συνθέσεις. Η πρώιμη ζωγραφική του Cézanne επικεντρωνόταν στο χρώμα, προς ανάδειξη των καλά οριοθετημένων περιγραμμάτων και προοπτικών, που προτιμούσαν η Γαλλική Ακαδημία και η επιτροπή του ετήσιου Salon.

Ενώ ήταν στο Παρίσι, ο Cézanne υπέβαλλε διαρκώς τα έργα του για έκθεση στο Salon. Όλα, όμως, απορρίπτονταν. Ο καλλιτέχνης ταξίδευε, επίσης, τακτικά πίσω στην Aix για να διασφαλίζει τη χρηματοδότηση από τον αποδοκιμαστικό πατέρα του.

Η χρονιά του 1870 σηματοδότησε μια κρίσιμη στροφή στη ζωγραφική του Cézanne, την οποία προξένησαν δύο παράγοντες: η μετοίκηση του καλλιτέχνη σε ένα ψαροχώρι της Μασσαλίας (L΄ Estaque) στο Γαλλικό Νότο, για να αποφύγει τη στρατολόγησή του, και ο στενός σύνδεσμός του με έναν από τους πιο διακεκριμένους νέους Ιμπρεσιονιστές - τον Camille Pissarro. Ο Cézanne γοητεύτηκε από το Μεσογειακό τοπίο του Estaque, με το άφθονο φως και τη ζωντάνια των χρωμάτων. Ο Pissarro αποδείχθηκε καθοριστικός στο να πείσει τον Cézanne να υιοθετήσει μια πιο φωτεινή παλέτα, καθώς επίσης και να εγκαταλείψει τη βαριά ανάγλυφη τεχνική του, υπέρ της εφαρμογής μικρότερων και πιο ζωντανών πινελιών. Στο Estaque, ο Cézanne ζωγράφισε μία σειρά από τοπία, στα οποία κυριαρχούν οι αρχιτεκτονικές φόρμες των αγροτικών σπιτιών, τα εκτυφλωτικά μπλε της θάλασσας και τα ζωηρά πράσινα στα φυλλώματα.

Το 1872 ο Cézanne επέστρεψε στο Παρίσι, όπου και γεννήθηκε ο γιος του Paul. Η ερωμένη του Hortense Fiquet (Ορτάνς Φικέ), θα γινόταν επιτέλους κυρία Cézanne το 1886, αμέσως μετά το θάνατο του πατέρα του, όπως αξίζει να σημειωθεί. Ο Cézanne ζωγράφισε πάνω από σαράντα πορτρέτα της συντρόφου του, όπως επίσης και αινιγματικά πορτρέτα του γιου τους Paul.

Το 1873, ο Cézanne παρουσίασε τους πίνακές του στην Έκθεση των Απορριφθέντων (Salon des Refuses), τη διαβόητη επίδειξη καλλιτεχνών οι οποίοι είχαν απορριφθεί από το επίσημο Salon (ο Cézanne μπορούσε να υπολογίζει τον εαυτό του μέσα σε ένα κύκλο που περιλάμβανε τον Manet (Μανέ), τον Monet και τον Pissarro, μεταξύ άλλων). Οι κριτικοί χτυπήσανε τους πρωτοποριακούς καλλιτέχνες, το οποίο προφανώς πλήγωσε βαθιά τον Cézanne. Για την επόμενη δεκαετία ζωγράφιζε, κυρίως, εκτός Παρισιού, είτε στην Aix είτε στο Estaque, και έπαψε να συμμετέχει σε ανεπίσημες ομαδικές εκθέσεις.

Η ώριμη περίοδος

Η εμπειρία της ζωγραφικής του Cézanne με τη φύση τον οδήγησε στο να αναπτύξει τη δική του θεωρία τέχνης. Πάσχισε να απεγκλωβιστεί από την απεικόνιση της παροδικής στιγμής, στην οποία έδειχναν, για μεγάλο διάστημα, προτίμηση οι Ιμπρεσιονιστές. Αντί αυτού, ο Cézanne αναζήτησε αληθινά και σταθερά εικονογραφικά χαρακτηριστικά στα αντικείμενα γύρω του. Σύμφωνα με το Cézanne, το θέμα ενός πίνακα ζωγραφικής έπρεπε πρώτα να το "διαβάζει" ο ζωγράφος μέσα από την κατανόηση της ουσίας του. Έπειτα, στο δεύτερο στάδιο, αυτή η ουσία έπρεπε να "παίρνει σάρκα και οστά" σε έναν καμβά μέσα από σχήματα, χρώματα και τις μεταξύ τους σχέσεις στο χώρο. Συνεπώς, τα χρώματα και οι φόρμες γίνονται τα κυρίαρχα στοιχεία των συνθέσεών του, απολύτως απελευθερωμένα από τους άκαμπτους κανόνες προοπτικής και εφαρμογής χρώματος, όπως τις προωθούσε η Ακαδημία.

Η απεικόνιση της πραγματικότητας ως έχει δεν ήταν ποτέ πρωταρχικός στόχος για το Cézanne. Για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του, ήταν "κάτι πέρα από το πραγματικό" αυτό που επιχείρησε να αποκαλύψει.

Στην ώριμη περίοδο του Cézanne, τα χρώματα και οι μορφές στα έργα του κατέχουν ίσο εικονογραφικό βάρος. Στα κύρια μέσα κατασκευής αυτής της νέας προοπτικής περιλαμβανόταν η αντιπαράθεση ψυχρών και ζεστών χρωμάτων, καθώς επίσης, και η τολμηρή επικάλυψη των σχημάτων. Το φως δεν είναι πια "ο απέξω ξένος" σε σχέση με τα απεικονιζόμενα αντικείμενα. Αντίθετα, το φως προέρχεται από μέσα. Αντί για την ψευδαίσθηση, έψαχνε για την ουσία. Αντί για τρισδιάστατα τεχνάσματα, λαχταρούσε την αλήθεια των δύο διαστάσεων.

Αυτές οι αρχές της ζωγραφικής εφαρμόστηκαν, επίσης, στις νεκρές φύσεις και στα πορτρέτα του. Στη δεκαετία του 1880, ο Cézanne ζωγράφισε ένα μεγάλο αριθμό από νεκρές φύσεις, επαναπροσδιορίζοντας εντελώς το είδος, στον τρόπο δύο διαστάσεων. Το κεντρικό χαρακτηριστικό σ' αυτές τις νεκρές φύσεις ήταν η κρίσιμη μετατόπιση της προσοχής, από τα ίδια τα αντικείμενα στα χρώματα και σχήματα, τα οποία γίνονταν αντιληπτά από τις επιφάνειες και τα περιγράμματά τους. Αυτή η ριζοσπαστική απελευθέρωση της φόρμας και του χρώματος από αυτό που τα φέρει, το ίδιο το αντικείμενο, επιτάχυνε άμεσα τις βασικές αρχές του Κυβισμού, του Εξπρεσιονισμού, και τους μετέπειτα πειραματισμούς, σε διάφορα επίπεδα, με το αφηρημένο.

Τα πορτρέτα του Cézanne, στα οποία περιλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός από πορτρέτα του ιδίου, παρουσιάζουν την ίδια σειρά χαρακτηριστικών. Οι συνθέσεις είναι έντονα απρόσωπες, ακριβώς γιατί δεν ήταν ο χαρακτήρας του ανθρώπου που ποζάρει, αυτό που επιδίωκε να απεικονίσει ο Cézanne, αλλά οι φορμαλιστικές και χρωματικές δυνατότητες του ανθρώπινου σώματος και της εσωτερικής του φύσης.

Τα τελευταία χρόνια

Την τελευταία δεκαετία της ζωής του, ο Cézanne περιόρισε τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις του σχεδόν αποκλειστικά σε δύο εικονογραφικά μοτίβα. Το ένα ήταν η απεικόνιση του Όρους Sainte-Victoire, ένα δραματικό βουνό που κυριαρχούσε στο κατάξερο και πετρώδες τοπίο της Aix. Το άλλο ήταν η τελική σύνθεση της φύσης και του ανθρώπινου σώματος, σε μία σειρά από τους λεγόμενους Bathers (Λουόμενους, γυμνούς που απεικονίζονται να χοροπηδούν σε ένα τοπίο). Τα τελευταία έργα με Λουόμενους σταδιακά γίνονταν όλο και πιο αφηρημένα, όσον αφορά το πώς το σχήμα και το χρώμα μοιάζουν να συγχωνεύονται μαζί πάνω στον καμβά.

Ο Paul Cézanne πέθανε από πνευμονία στο οικογενειακό του σπίτι στην Aix, στις 22 Οκτωβρίου 1906. Η τελευταία δεκαετία της ζωής του αμαυρώθηκε από την εμφάνιση διαβήτη και οξείας κατάθλιψης, τα οποία συντέλεσαν στην αποξένωση του καλλιτέχνη από τους περισσότερους φίλους του και τους συγγενείς του.